Hiện nay, trên thế giới có khoảng 1,3 tỷ người hút thuốc lá.Việt Nam nằm trong nhóm 15 nước có số lượng người sử dụng thuốc lá nhiều nhất thế giới với khoảng 15,3 triệu người. Tại Việt Nam, trong số 4 nguyên nhân gây tử vong cao thì thuốc lá đứng hàng thứ hai sau HIV và sau thuốc lá là rượu và tai nạn giao thông. Tổ chức Y tế thế giới ước tính, mỗi năm Việt Nam có khoảng 40.000 người tử vong vì các bệnh có liên quan đến thuốc lá và nếu không có biện pháp kịp thời, đến năm 2030, con số này sẽ tăng lên 70.000 người. Đây thực sự đã trở thành vấn đề đáng báo động của toàn xã hội.

Trước tình hình đó, Quốc hội ban hành luật PCTHCTL có hiệu lực thi hành từ ngày 01/5/2013. Điều 11 luật PCTHCTL quy định: Địa điểm cấm hút thuốc lá hoàn toàn trong nhà và trong phạm vi khuôn viên bao gồm: Cơ sở y tế, cơ sở giáo dục, cơ sở chăm sóc, nuôi dưỡng và vui chơi giải trí dành riêng cho trẻ em, cơ sở hoặc khu vực có nguy cơ cháy, nổ cao. Địa điểm cấm hút thuốc lá hoàn toàn trong nhà bao gồm nơi làm việc, trường cao đẳng, đại học, học viện, địa điểm công cộng, phương tiện giao thông công cộng bị cấm hút thuốc lá hoàn toàn bao gồm ô tô, tàu bay, tàu điện.

Hơn 3 năm triển khai luật, công tác truyền thông, giáo dục giúp nhận thức của cộng đồng được nâng lên đáng kể. Vậy nhưng tình trạng hút thuốc lá vẫn diễn ra ở nhiều nơi, kể cả những địa điểm luật đã quy định cấm. Bệnh viện – nơi mà vấn đề sức khỏe và tính mạng con người được đặt lên hàng đầu, tấm biển “cấm hút thuốc lá” được đặt ngay ở vị trí dễ quan sát nhất. Nhưng trên thực tế tại đây vẫn còn nhiều người hút thuốc lá. Khi có cán bộ y tế nhắc nhở, họ lại chạy đi hút ở chỗ khác, hành lang hay nơi chờ khám bệnh, nhà để xe… bất cứ chỗ nào có thể.

Trên ôtô, trong các quán bar, karaoke, khách sạn, cơ sở vui chơi giải trí dành cho trẻ em, các trường học, địa điểm công cộng… luật đã cấm hút thuốc lá. Nơi đây, người ta vẫn vô tư nhả khói thuốc, mà không quan tâm tới sự khó chịu của những người xung quanh. Điều đáng nói là một bộ phận cán bộ, công chức viên chức cũng không phải là ngoại lệ. Họ hút thuốc lá ngay nơi làm việc hay trong khuôn viên cơ quan, đơn vị mình. Mặc dù đã được tuyên truyền giáo dục, nhắc nhở, đưa quy định cấm hút thuốc lá vào nội quy mỗi cơ quan, đơn vị nhưng những biện pháp này dường như chưa đủ mạnh.  

Tại điểm a khoản 1 Điều 23 Nghị định 176/2013/NĐ-CP ngày 14 tháng 11 năm 2013 của Chính phủ quy định: Cảnh cáo hoặc phạt tiền từ 100.000 đến 300.000 đối với hành vi hút thuốc lá tại địa điểm có quy định cấm. Tuy nhiên, ở tỉnh ta, chưa có trường hợp nào bị xử phạt. Chế tài xử phạt đã có nhưng chưa đủ lực lượng để đáp ứng. Các ngành chức năng khó chứng minh được hành vi vi phạm của đối tượng sử dụng bởi đối tượng sử dụng rất đa dạng, phong phú, hút thuốc trong khoảng thời gian rất nhanh. Công tác quản lý lỏng lẻo, thuốc lá được bày bán tràn lan, mua dễ, giá rẻ. Việc thực thi luật gặp nhiều khó khăn, cần đưa ra các giải pháp khắc phục để luật PCTHCTL đi vào đời sống.

Trong thời gian tới, cần phát huy hơn nữa vai trò người đứng đầu các địa điểm cấm hút thuốc lá, tích cực kiểm tra, đôn đốc, phối hợp thực hiện nghiêm các chế tài xử phạt theo quy định của luật. Đồng thời, đẩy mạnh tuyên truyền, giáo dục nâng cao nhận thức, thái độ hành vi của cộng đồng về tác hại của hút thuốc lá, hút thuốc lá thụ động, cũng như luật PCTHCTL.

Ngọc Tú

Trung tâm Truyền thông Giáo dục sức khỏe tỉnh Bắc Kạn